Służebność osobista to jeden z rodzajów zamkniętego katalogu ograniczonych praw rzeczowych. Stanowi ono obciążenie danej nieruchomości na rzecz konkretnie wskazanej osoby fizycznej prawem, którego treść jest tożsama z treścią służebności gruntowej. Nie można ustanowić służebności osobistej na rzecz jakiejkolwiek osoby prawnej. Podmiotem zobowiązanym z tytułu służebności osobistej jest każdorazowy właściciel nieruchomości obciążonej służebnością osobistą. Prawo to jest niezbywalne, choć terminowe- służebność osobista wygasa najpóźniej w dniu śmierci uprawnionego. Ważnym podkreślenia jest fakt, iż służebności osobistej nie można nabyć przez zasiedzenie oraz to, że nie może ona wchodzić w skład masy spadkowej.

Uprawnionym z tytułu służebności osobistej jest wyłącznie imiennie oznaczona osoba fizyczna (nie jak w przypadku służebności gruntowej – każdorazowy właściciel nieruchomości władnącej), a zadaniem i jedynym celem służebności osobistej jest zaspokojenie osobistych potrzeb uprawnionej osoby. Prawa do służebności osobistej nie może przejść na rzecz osoby trzeciej. Jedynie służebność mieszkania można zbyć po śmierci uprawnionego na rzecz innych osób.

Służebność osobista zazwyczaj ma postać służebności mieszkania, uregulowanej w art. 301 − 302 Kodeksu Cywilnego.

Najczęściej służebność osobistą ustanawia się za podstawie umowy stron, zwykle towarzyszy umowie darowizny nieruchomości bądź umowie przenoszącej daną własność gospodarstwa rolnego na następcę. Zazwyczaj umowa ta ukształtowana zostaje jako prawo do zamieszkiwania, tj. zajmowania oznaczonych pomieszczeń mieszkalnych do przyrządzania posiłków, wypoczynku, snu, zaspokajania innych potrzeb życiowych. Dla skuteczności tego rodzaju umowy, oświadczenie właściciela nieruchomości musi przybrać formę aktu notarialnego. Ponadto w celu zapobiegnięcia konfliktom w rodzinie warto zawsze precyzyjnie określić zakres służebności osobistej. Rzeczywisty charakter ustanowionej służebności, zarówno gruntowej, jak i osobistej, powinien zostać określony na podstawie całokształtu okoliczności, a także zamierzonego celu ustanowienia służebności.

Możliwe jest ustanowienie służebności osobistej na mocy orzeczenia sądu w przypadkach: podziału majątku wspólnego, zniesienia współwłasności, działu spadku, ustanowienia służebności drogi koniecznej, żądania uprawnionego z tytułu umowy przyrzeczonej.

Służebność osobistą można również ustanowić mocą decyzji administracyjnej na podstawie ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku – o gospodarce nieruchomościami.

W przypadku dopuszczania się rażących uchybień przez uprawnionego z tytułu służebności osobistej (w tym także służebności mieszkania) przy wykonywaniu swego prawa, właściciel danej nieruchomości obciążonej tymże prawem może żądać zamiany służebności na rentę.