W niektórych przypadkach gmina nie będzie już musiała zapewniać lokalu zastępczego. Dla samorządów jest to korzystna zmiana, ponieważ w większości przypadków dysponują one skromnym zasobem lokali. Dla właścicieli nieruchomości oraz ich lokatorów zmiana przepisów może stanowić spory problem.

Obowiązkiem gminy jest zapewnić lokal zastępczy, w którym znajdą zakwaterowanie osoby w trudnej sytuacji życiowej lub finansowej, które nie są w stanie kupić, a nawet wynająć mieszkania na warunkach rynkowych.

Kto może otrzymać lokal zastępczy?

Lokal zastępczy mogą otrzymać osoby, wobec których sąd orzekł nakaz eksmisji i jednocześnie przyznał prawo do lokalu zastępczego lub socjalnego. W takim przypadku lokal zastępczy zawsze przysługuje osobom szczególnie chronionym, np. kobietom w ciąży, osobom z niepełnosprawnościami, rodzinom z dziećmi lub seniorom.

Do lokalu zastępczego trafiają również osoby, które musiały opuścić zajmowane przez siebie mieszkania ze względu na konieczność przeprowadzenia gruntownego remontu lub nakaz rozbiórki budynku.

Sytuacje takie mogą mieć miejsce w wyniku wystąpienia nagłego zdarzenia, np. katastrofy budowlanej lub pożaru, a także w przypadku konieczności przeprowadzenia planowanych prac związanych z przywróceniem odpowiedniego stanu technicznego budynku i poszczególnych lokali.

Jakie zmiany przewiduje nowelizacja przepisów?

Od początku stycznia 2025 roku obowiązują nowe regulacje dotyczące obowiązku zapewnienia lokalu zastępczego. Nic się nie zmienia w przypadku osób, którym sąd orzekł prawo do lokalu w wyroku eksmisyjnym.

Znacząca zmiana pojawia się jednak w przypadku lokatorów, którzy muszą opuścić zajmowane przez siebie lokale, ponieważ właściciel nieruchomości chce przeprowadzić remont lub Nadzór Budowlany wydał nakaz rozbiórki.

W takim przypadku gmina nie będzie już zobowiązana do zapewnienia lokalu zastępczego. Obowiązek ten będzie spoczywał na właścicielu nieruchomości. Eksperci spodziewają się, że nowelizacja przepisów przysporzy wielu problemów zarówno lokatorom, jak i właścicielom nieruchomości. Rzecznik Praw Obywatelskich apeluje wręcz o zmianę przepisów.

Problem dla właścicieli i lokatorów

Zmiana przepisów jeszcze bardziej pogorszy sytuację lokatorów, którzy często zajmują lokale w budynkach w katastrofalnym stanie technicznym. Ich właściciele często nie są w stanie realizować niezbędnych napraw i remontów ze względu na brak środków finansowych. Konieczność zapewnienia lokalu zastępczego sprawi, że niezbędne prace tym bardziej nie będą realizowane.

Jeszcze trudniejsza sytuacja będzie dotyczyć użytkowników lokali położonych w budynkach przeznaczonych do rozbiórki. Oczekiwanie na lokal zastępczy z gminy w niektórych przypadkach ciągnęło się latami. Gminy dysponują ograniczonym zasobem i jakaś cześć lokali pozostaje zazwyczaj w rezerwie na wypadek poważnych zdarzeń i katastrof. Zapewnienie lokalu zastępczego przez właściciela budynku, który jest osobą fizyczną i nie dysponuje innymi lokalami oraz środkami finansowymi, może być niewykonalne.

W przypadku spełnienia się czarnego scenariusza, kreślonego przez specjalistów, zmiana przepisów może przyczynić się do zwiększenia problemu bezdomności.