45 wniosków pokontrolnych, w tym 36 dotyczących gospodarowania nieruchomościami to efekt kontroli NIK. Powody to wadliwa ewidencja, mało rzetelne wykazy nieruchomości przeznaczonych do zbycia oraz brak aktualnych planów wykorzystania zasobu gminnego, a to tylko jedne z najczęstszych uchybień i nieprawidłowości. Dlatego też NIK zamierza przyjrzeć się temu zjawisku wnikliwiej w skali całego kraju.

NIK ze względu na wcześniej stwierdzone tam nieprawidłowości, podjęła decyzję o przeprowadzeniu kontroli gospodarowania nieruchomościami oraz udzielana zamówień publicznych przez wybrane gminy z terenu województwa mazowieckiego. Pod lupę wzięto działalność z lat 2018-2022 w urzędach miast i gmin w Szydłowie, Prażmowie, Poświętnem, Jabłonnie, Nowej Suchej, Nowym Mieście nad Pilicą, Dąbrówce i Pionkach. Przyjrzano się procedurom udzielania zamówień publicznych oraz realizacji zawartych w konsekwencji umów cywilnoprawnych.

We wszystkich skontrolowanych gminach odkryto naruszenia ustawy o gospodarce nieruchomościami. Okazało się, że żadna z nich nie przestrzegała wymogu opracowywania i podawania do opinii publicznej wiadomości wykazów nieruchomości przeznaczonych do zbycia, oddania w użytkowanie, dzierżawę, najem czy też użyczenia. Według opinii kontrolerów, uchybienia te wyraźnie naruszyły zasady jawności obrotu nieruchomościami gminnymi.

Ponadto według kontrolerów w przypadku połowy nierzetelnie prowadzona była ewidencja gruntów, z powodu niewprowadzania do niej wszystkich wymaganych danych, co przełożyło się na trudności w określeniu faktycznego stanu posiadania gmin. Na przykład w jednej wykazano jedynie działki zbyte. Nie ujęcie w ewidencji działek nabytych spowodowało finansową nieprawidłowość w wysokości 4 milionów zł. Należy dodać, że sama gmina nie dopatrzyła się tych rozbieżności w trakcie przeprowadzonej inwentaryzacji, co z zasady podważa skuteczność i wiarygodność stosowanych przez nią procedur.

Raport pokontrolny wykazał również, że niemal w połowie gmin, gminna ewidencja nieruchomości odbiegała od powiatowej ewidencji gruntów i budynków, jak również od gminnej ewidencji środków trwałych.

Kontrolerzy NIK zwracają uwagę także na fakt, że o ile przy obrocie nieruchomościami gminy należycie zabezpieczały własny interes prawny i ekonomiczny w zawieranych umowach, w miarę potrzeby korzystając z narzędzia windykacji, o tyle w pojedynczych przypadkach wójtowie nie uzyskiwali wymaganej zgody rady gminy na dokonanie czynności związanej z obrotem nieruchomościami.

Raport NIK pokazuje, że nieco lepiej gminy stosowały się do ustawy Prawo zamówień publicznych. Generalnie stosowały się one do obowiązujących przepisów i nie odnotowano próby ich obchodzenia poprzez podział zamówień na mniejsze.

6 gmin natomiast zwlekało lub nie umieszczało w Biuletynie Zamówień Publicznych planu postępowań i ogłoszeń o udzielenie zamówienia. Ponadto nie przekazywały one Prezesowi Urzędu Zamówień Publicznych rzetelnych danych w informacjach o złożonych ofertach i rocznych sprawozdaniach o udzielonych zamówieniach.