Jednym z rodzajów transakcji przeprowadzanych na rynku nieruchomości jest jej zamiana. Nie jest to rozwiązanie popularne, głównie z uwagi na obawę przed formalnościami lub mniejsze bezpieczeństwo transakcji. Tymczasem odpowiednio przygotowana zamiana powinna pójść sprawnie i nie raz może się okazać korzystniejszym wyjściem niż zakup.

Zamiana nieruchomości może generować mniejsze koszty dodatkowe w postaci opłat notarialnych i podatków. Powinny ją rozważyć osoby, które już zaciągnęły kredyt hipoteczny na poczet zakupu innej nieruchomości. Zamiana mieszkań jest czynnością obustronną, w której strony zobowiązują się do wzajemnego przeniesienia na siebie własności nieruchomości. Na podstawie zawartej umowy każda ze stron zarówno zbywa, jak i nabywa mieszkanie. Jak każda czynność prawna dotycząca nieruchomości, umowa taka musi być zawarta w formie aktu notarialnego. Jeśli wartość nieruchomości jest różna, wówczas strona nabywająca własność droższego mieszkania, musi dopłacić różnicę jego zbywcy. W takim wypadku w umowie zamiany należy wskazać sumę, jaką nabywca tego mieszkania będzie musiał dopłacić.

Zamiany dokonuje się na podstawie jednej umowy. W przypadku umowy sprzedaży, należałoby sporządzić dwa oddzielne akty – po jednym dla każdego z mieszkań. Wówczas opłaty notarialnie trzeba by pokryć podwójnie. Dla umowy zamiany opłata notarialna jest jedna, co wpływa na obniżenie kosztów transakcji.

Podobne wygląda sytuacja z podatkami. Gdyby każda nieruchomość była sprzedawana oddzielnie, wówczas od obu umów każdy z kupujących musiałby zapłacić 2% podatku od czynności cywilnoprawnych, który jest naliczany od wartości nieruchomości. W przypadku umowy zamiany podatek naliczany jest od różnicy w wartości mieszkań. Dodatkowo strony opłacają go solidarnie. Dla mieszkania o wartości 200 tys. zł, podatek wyniósłby więc 4 000zł dla każdej umowy. Natomiast jeśli jedno mieszkanie kosztuje 200 000zł, a drugie 220 000zł, wówczas podatek zostanie naliczony tylko od 20 000zł i wyniesie 400zł do podziału na strony umowy.

Zamiana jest więc rozwiązaniem korzystnym ze względów kosztowych i podatkowych. Jest to również dobre wyjście dla tych, którzy szukają okazji, np. pod inwestycję, a którym się nie spieszy. Mogą z niej skorzystać osoby posiadające już kredyt hipoteczny, które kolejnego nie chcą lub nie mogą zaciągnąć. Umowy takie często dokonywane są między członkami rodziny, np. w sytuacji gdy starsi rodzice mieszkający we dwójkę chcą zamienić się mieszkaniami z dziećmi, które mają już swoje rodziny, i które potrzebują większej przestrzeni. Zamiana będzie idealnym wyjściem dla kogoś, kto chce obniżyć koszty życia i w tym celu szuka mniejszego mieszkania, a przy okazji może otrzymać dodatkową gotówkę wynikającą z różnicy w wartości zamienianych nieruchomości.
Jeśli na którymś z mieszkań ustanowiona jest hipoteka, wówczas zgodę na zamianę musi wydać bank.