Opieka nad osobą starszą w zamian za mieszkanie często budzi dość dużą kontrowersję. Jak taka sytuacja wygląda pod kątem prawnym? W jakich wypadkach jest to dobre rozwiązanie i jakie gwarancje daje seniorowi?

Senior, który nie dysponuje dużą emeryturą bądź rentą, a co za tym idzie, nie ma możliwości wynajęcia sobie opiekunki, bądź pielęgniarki lub nie ma wystarczających środków do życia, może skorzystać z innego sposobu. Możliwe jest poprzez zawarcie umowy dożywocia zapewnienie sobie opiekuna, który po śmierci osoby starszej, odziedzicza po niej mieszkanie bądź dom.

Umowa dożywocia – na czym polega?

Umowa dożywocia jest zawierana między opiekunem a osobą wymagającą opieki, w tym wypadku np. seniorem. Ta umowa jest uregulowana w kodeksie cywilnym i jej zadaniem jest przeniesienie własności nieruchomości na opiekuna w zamian za dożywotnie utrzymanie i opiekę. Co do zasady nabywca, czyli opiekun, przyjmuję zbywcę, czyli opiekuna jako domownika. Zobowiązuję się dostarczać mu rzeczy wymagane do życia jak wyżywienie, ubrania, a także światło, wodę i opał, musi mu również zapewnić należytą pielęgnację, pomoc w chorobie, zobowiązany jest również do wyprawienia pogrzebu, chyba że strony postanowią inaczej, co oczywiście musi być także zawarte w umowie. Ważnym aspektem tej umowy jest fakt, iż to opiekun, czyli nowy właściciel pokrywa wszelkie koszty, również w przypadku, gdy senior pozostaje w swoim lokalu (łącznie z kosztem czynszu). Bowiem jeśli strony tak postanowią, opiekun może pozostać w swoim dotychczasowym miejscu zamieszkania i jedynie odwiedzać seniora. Musi to jednak być zgodne ze spisaną umową dożywocia. W ramach umowy dożywocia dozwolone jest także umożliwienie opiekunowi do korzystania z części lub całości nieruchomości.

Dożywotnia renta w zamian za lokal

Istnieje także inna możliwość. Kodeks cywilny pozwala także na zamianę prawa dożywocia na dożywotnią rentę. Kiedy stosuje się takie rozwiązanie? Jest to dobry sposób, gdy strony umowy, z jakichkolwiek powodów, wejdą w złe stosunki ze sobą i nie będą w stanie nadal przebywać ze sobą w bezpośredniej styczności. Wówczas jedna ze stron musi wystąpić do sądu o zamianę uprawnień, które wynikają z prawa dożywocia na dożywotnią rentę. Oczywiście musi ona odpowiadać wartości uprawnień. W wyjątkowych przypadkach sąd może nawet na żądanie jednej ze stron rozwiązać umowę o dożywocie. Ważny jest fakt, że prawo dożywocia jest bezpośrednio związane z własnością nieruchomości, a co za tym idzie, aby opiekun zbył nieruchomość, musi wejść w ten sam układ, czyli opieka nad seniorem lub w wystąpić do sądu i zażądać zmiany prawa dożywocia na dożywotnią rentę.

Umowa dożywocia – czy płaci się podatek?

Konieczność odprowadzenia podatku dochodowego w przypadku umowy dożywocia jest mocno dyskusyjną kwestią. W jaki sposób obliczyć podstawę opodatkowania? Są w sprawie trzy szkoły. Jedna mówi o liczeniu podatku od świadczeń, czyli zapewnienia ubrań, wyżywienia, dostarczanie światła, opału, pomocy i pielęgnacji, a także pogrzebu. Druga mówi o rynkowej wartości lokalu, natomiast trzecia zgodna z wyrokiem NSA z dnia 25 lutego 2014 r. mówi o braku możliwości określenia ceny odpłatnego zbycia nieruchomości z powodu niezweryfikowanego czasu i zakresu trwania świadczeń.