W Polsce obowiązuje ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, która reguluje kwestie nieruchomości posiadających status zabytku. Okazuje się, że nie tylko sama nieruchomość może podlegać ochronie konserwatora zabytków, ale również teren. W takiej sytuacja znajdująca się na nim nieruchomość podlega określonym procedurom, a właściciele nie posiadają pełnej autonomii w decydowaniu o niej. Warto pamiętać, że nie wszystkie zabytki podlegają ochronie konserwatora.

Zgodnie z art. 3 ustawy zabytek rozumie się jako „nieruchomość lub rzecz ruchomą, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową.” Zgodnie z tą definicją nie każdy wiekowy obiekt jest zabytkiem.

Specjaliści wskazują na funkcjonowanie dwóch rodzajów zabytków. Pierwszym są obiekty o ścisłej ochronie konserwatora, które zostały wpisane do rejestru zabytków i jest to decyzja administracyjna. W takiej sytuacji właściciel jest stroną postępowania. Drugi rodzaj stanowią obiekty znajdujące się w gminnej ewidencji zabytków. W sytuacji gdy gmina nie posiada takiego wykazu są to obiekty, które konserwator ujmuje w wojewódzkim wykazie zabytków i taka decyzja nie jest ustalana w porozumieniu z właścicielem nieruchomości. Właściciel zabytkowego obiektu musi kontaktować się z konserwatorem jeśli planuje przeprowadzenia działań, które wymagają pozwolenia na budowę. Dotyczy to przede wszystkim sposobu zagospodarowania terenu (rozbudowy, nadbudowy). Poza kontrolą konserwatora znajdują się działania, które związane są z wnętrzem obiektu.